Trimmen, trimmen, trimmen. Dat is volgens veelvoudig IFKS-kampioen Ton Brundel één van de sleutels tot succes, zo vertelt hij in de nieuwste editie van de Skûtsjekrant (vanaf 21 juli verkrijgbaar). Een zeil moet perfect op het skûtsje staan om de beste resultaten te kunnen boeken. Maar het succes begint misschien wel al veel eerder. In ‘de kûle’ van de zeilmakerij bijvoorbeeld. Jens Jongsma van Zeilmaker Molenaar geeft ons een kijkje achter de schermen.
De voertaal van het interview is Fries, want “dat past by it skûtsjesilen”, zegt Jens. “Dan komst better by it gefoel.” Hij werkt sinds een jaar of tien bij Molenaar in Grou. Zijn vader Jaap is één van de eigenaren. Jens groeide op tussen de zeilen en met het zeilen en is zijn hele leven al op het water te vinden. Dat hij in de zaak zou gaan werken, was niet direct zijn bedoeling. “Ik ha earst it CIOS dien en begûn dêrnei oan in Hbo-oplieding. Mar dat wie gjin súkses en doe siet ik in hiele wieke thús. Us mem fûn dat net sa ’n goed idee. Mei-eigener Pierre Modderman sei doe dat ik de souder by Molenaar wol opromje koe. Dy lei fol mei âlde seilen. Ik makke in webside en sette de seilen te keap. Sa rôlje je der dan dochs yn.”
Naaimachine in ‘de kûle’
Zeilmakerij Molenaar maakt al sinds 1720 zeilen voor platbodems. Jongsma senior ontwerpt de zeilen en de andere zes medewerkers zorgen voor de rest: het bestellen van het doek, het snijden en aan elkaar zetten van de banen en de afwerking. En daar zijn ze zomaar een paar weken mee bezig. Een skûtsjezeil is een bijzonder fenomeen. Het schip is heel smal en lang en heeft een gigantisch oppervlak aan tuig. “It giet om hiele oare foarmen en berekkeningen as by in lytser skip.”
Het naaien van dat enorme zeildoek is een vak apart. “Yn de rin fan de tiid binne de doeksoarten feroare”, zegt Jens. “Eartiids waard katoen brûkt, letter gie men oer op dacron. Earst wie dat noch frij soepel, mar yntusken is it doek hurder coate. Tsja, en doe ûntstie der wol in probleem. It doek moast oer de masineblêden de loft yn, mar dan krijst by stiver materiaal fansels knûkels. Om it seil kreas te hâlden hawwe wy in jier as fyftjin lyn in kûle yn de grûn makke. Dêr stiet de naaimasine yn en de seilmakker sit dus yn ‘de kûle’. Op dy wize leit it seil op likense hichte mei de flier.”
De ideale oplossing, waardoor het zeil netjes blijft. De man in ‘de kûle’ is zeilmaker Anton Snip. Alle zeilen van de skûtsjes met een molentje er in zijn door zijn handen geweest. Anton is tijdens het skûtsjesilen altijd ‘in grutsk man’. “Je bent gedurende het hele seizoen bezig om alle zeilen op tijd klaar te krijgen voor de SKS en IFKS. Dan is het natuurlijk een prachtig gezicht om alle ‘nieuwe’ molentjes op het water te zien.”
Zeilen is een teamprestatie
Jens is er trouwens van overtuigd dat het verschil tussen winnen en verliezen vooral ligt in de keuzes die door de schipper en bemanning worden genomen. Dat een goede tuigage belangrijk is, is duidelijk. Maar het is volgens hem niet altijd doorslaggevend. “Der wurdt in soad praat oer de materialen, mar ik bliuw derby dat der ek een hiel grut part yn de bemanning, de keuzes fan skipper en adviseur en alle trainingsoeren sit. By in ferkearde taktyske slach, as it swurd in kear de grûn rekket of de fokkenist de fok te lang fêst hâldt by it oerstaach gean, dan kinst noch sa ’n goed seil ha, mar dan giet it dochs mis.” Zeilen is een teamprestatie. En als alles klopt, dan voel je dat. “Dat fiel je yn it skip en it jout in magysk gefoel.”
“Sa hâlde wy mei-inoar it skûtsjesilen yn stân”
Tien van de SKS-skûtsjes varen met een zeil van Molenaar; in de IFKS-vloot zijn dat er een stuk of veertig. “It bart geregeld dat de âlde seilen fan in SKS-skûtsje troch ús fermakke wurde en dêrnei nei in IFKS-skûtsje gean. Dy hawwe net altyd it budzjet om in nij seil te bestellen. Ik fyn dat moai, om dy ferbining te meitsjen. Sa hâlde wy mei-inoar it skûtsjesilen yn stân.”
Is het nog spannend om een nieuw tuig op te leveren? “Der kin net safolle misgean, mar it bliuwt wol minskewurk. It ynmjitten giet mei de hân. As wy yn stee fan 15 meter 16 meter opskriuwe, dan kinst alles noch sa goed yn elkoar naaie, mar dan komt it net goed. Dat is ien kear bard. Ik seach it fuort doe ’t it túch omheech gie. Ferfelend, mar it wie ek wer gau oplost.”
Zomer zonder het skûtsjegevoel
De afgelopen elf jaar was Jens bemanningslid van de skûtsjes van Lemmer en Heerenveen. Dit keer doet hij voor het eerst niet mee. “Ik moast kieze, it waard my te drok. Hoe ’t it fiele sil dat ik net meidoch mei it skûtsjesilen? Ik ha gjin idee, we sille it meimeitsje. It radiootsje sil wol in soad oan stean. Foar itselde jild tink ik: hie ik mar meidien. Je witte úteinlik pas wat je misse as it der net mear is. En it is in geweldige happening, dat farrende sirkus. In grutte gaos en in unyk barren. Gelokkich kin ik nei 11 jier wol wer mei dwaan oan de Snitswike en dat is ek geweldich! ”
Tenslotte deelt Jens nog een paar weetjes:
Zoveel doek is er nodig voor een skûtsjezeil
Een grootzeil is gemiddeld tussen de 105 en de 110 m2. Er gaat bij benadering 100 meter doek doorheen, met een rolbreedte van 1.40 meter. Daarbij nog + 10% voor de versterkingen en lappen. Bij een fok is dat ongeveer de helft.
Zoveel kost een skûtsjetuig ongeveer
Ongeveer €135,00 per vierkante meter.
Zo lang duurt het voordat een skûtsjezeil klaar is
Wij rekenen altijd op een 1 á 1,5 m2 per uur. Afhankelijk van de oppervlakte kun je dan een berekening maken.
